Bezpodstawne wzbogacenie się - Szczecin
Bezpodstawne wzbogacenie może mieć miejsce, gdy osoba otrzymuje nienależną korzyść majątkową. Nienależną – bo nie istnieje podstawa prawna ani faktyczna, która ją uzasadnia. W takiej sytuacji powstanie obowiązek zwrotu tej korzyści lub jej równowartości.
Bezpodstawne wzbogacenie się
Bezpodstawne wzbogacenie polega na uzyskaniu korzyści majątkowej pomimo braku podstawy prawnej lub faktycznej. Art. 405 Kodeksu cywilnego przewiduje, że „kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości”.
Przepisy wskazują a cztery przesłanki, które decydują o tym, że przejście korzyści majątkowej z jednej osoby fizycznej lub prawnej na drugą mogą zostać zakwalifikowane jako bezpodstawne wzbogacenie:
- uzyskanie przysporzenia majątkowego
- brak podstawy prawnej
- zubożenie podmiotu, z którego majątku nastąpiła migracja korzyści
- współistnienie wzbogacenia po jednej stronie i zubożenia po drugiej.
W art. 410 Kodeksu cywilnego czytamy, że „świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia”.
Przykładem bezpodstawnego wzbogacenia jest otrzymanie wynagrodzenia za wykonane usługi, choć dana osoba żadnej usługi nie wykonała lub wykonała, ale w umowie została ona wyceniona na niższą kwotę. Do bezpodstawnego transferu pieniędzy mogło dojść w wyniku błędu pracownika firmy, który zatwierdził przelew, celowego wprowadzenia go w błąd lub działania technologii (na przykład system bankowy dwukrotnie zlecił przekazanie pieniędzy).
Zwrot bezpodstawnego wzbogacenia
Niezależnie od tego, w jaki sposób nastąpiło wzbogacenie, istnieje obowiązek jego zwrotu. Dla jego powstania nie ma też znaczenia stopień winy osoby wzbogaconej: nie może tłumaczyć, że świadczenie uzyskała „przypadkiem” i w żaden sposób nie przyczyniła się do tego otrzymania.
Zwrot korzyści, o ile to możliwe, powinien nastąpić w naturze: wzbogacony powinien wydać zubożonemu to, co bez podstawy prawnej uzyskał, jak też dodatkowe korzyści, które otrzymał w wyniku posiadania przedmiotu wzbogacenia. Jeśli zwrot w naturze nie jest możliwy, wzbogacony ma obowiązek wydania tzw. surogatów korzyści, czyli rzeczy i praw, jakie uzyskał w zamian za tę korzyść (art. 406 k.c.).
Jeśli i to nie jest możliwe, na wzbogaconym ciąży obowiązek zwrotu wartości korzyści poprzez zapłatę określonej kwoty pieniężnej.
Osoba, która żąda zwrotu korzyści majątkowej, która bez podstawy prawnej wypłynęła z jego majątku, nie może żądać więcej, niż wynosi jego uszczerbek albo korzyść uzyskana przez wzbogaconego.
Bezpodstawne wzbogacenie przedawnienie
Roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia przedawniają się na zasadach ogólnych, a więc z upływem 6 lat. Krótszy, 3-letni termin przedawnienia, przewidziany jest m.in. dla zobowiązań związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, do roszczeń mających swe źródło w bezpodstawnym wzbogaceniu wtedy, gdy uprawniony jest przedsiębiorcą.